مجسمه «سرزمین مادری فرا می خواند» تندیس زنی ست که شمشیری را به هوا برده و گویی آماده جان‌فشانی و مبارزه برای سرزمینش است. از این مجسمه با نام های مادر میهن و مامایف نیز یاد می کنند.

این مجسمه در شهر ولگوگراد (Volgograd) روسیه و پارک یادبودهای مامایف کورگان (Mamayev Kurgan) قرار دارد و در سال 1967 به یاد یکی از بزرگترین و خونین‌بارترین نبردهای جنگ جهانی دوم به نام نبرد استالینگراد (Battle of Stalingrad) ساخته شد تا یاد شهیدان این نبرد را زنده نگه دارد. تندیس مامایف را نماد پیروزی جماهیر شوروی در طول جنگ جهانی دوم می دانند.

مامایف را به عنوان بزرگترین تندیس غیر مذهبی در جهان می شناسند؛ البته باید این را در نظر داشته باشید که این مقام، زمانی به مامایف داده می شود که پایه زیرین تندیس آزادی در آمریکا در مقایسه به حساب نیاید. بد نیست بدانید در حال حاضر پارک یادبودها، گورستان بیش از 35 هزار نفر شمرده می شود که در حین نبرد استالینگراد کشته شدند. پانزده هزار نفر از این سربازها در حال دفاع از مرزهای ولگوگراد جان باختند.

مجسمه مامایف توسط مجسمه ساز حرفه ای، یوگنی ووچیتیش (Yevgeny Vuchetich) و مهندس سازه، نیکولای نیکیتین (Nikolai Nikitin) ساخته شده است. این مجسمه تا به حال افتخارات بسیاری را از آن خوده کرده است از جمله آن که این مجسمه با ارتفاع 85 متر یکی از ده تندیس بلند در جهان است، در فهرست عجایب هفتگانه روسیه قرار دارد، بلندترین تندیس در اروپا شمرده می شود، در زمان ساختش بلندترین مجسمه نامتکی در جهان بود و بزرگترین تندیس خانم در دنیاست.

باید در نظر داشته باشید که تمامی پارک مامایف گورکان برای کشته شدگان نبرد استالینگراد ساخته شده است و تندیس «سرزمین مادری فرا می خواند» تنها یک بخش از این پارک است؛ اما از آن جایی که این تندیس اهمیت قابل توجهی دارد مطلبی را به صورت مجزا به آن اختصاص داده ایم.

تاریخچه نبرد استالینگراد و دلیل ساخت مجسمه مادر میهن

«یک قدم هم به عقب برداشته نشود!» این دستوری ست که استالین -رهبر شوروی سابق در جنگ جهانی دوم- در زمان هجوم نیروهای آلمان نازی به ولگوگراد صادر کرد؛ البته در آن زمان این شهر را استالینگراد می خواندند و همین کافی بود تا هیتلر چشم طمع به این شهر بدوزد، روس ها بزرگترین دشمن آلمان شمرده می شدند و چقدر زیبا بود اگر هیتلر شهری را از آن خود کند که نام رهبر روسیه را بر خود دارد. 

اگرچه، این تنها دلیل برای تصرف استالینگراد نبود. این جا یکی از شهرهای اصلی صنعتی شوروی شمرده می شد و نزدیک به ساحل رود ولگا قرار داشت. همچنین در این شهر کارخانه های بزرگ ساخت جنگ افزار و تراکتور فعالیت می کردند. فتح این شهر برای آدولف هیتلر، امتیاز بزرگی به حساب می آمد و موجب پاره شدن مسیرهای حمل و نقل شوروی در جنوب روسیه از طریق رود ولگا می شد. همچنین تصرف استالینگراد می توانست کمک نظامی متفقین از راه ایران برای شوروی را بسیار مشکل‌ کند. همان قدر که تمام این موارد ارزش استالینگراد را برای هیتلر افزایش می داد، حفظ این سرزمین را برای استالین حیاتی تر می کرد.

پس نبردِ استالینگراد در گرفت؛ جنگی که اواخر اوت 1942 آغاز شد و تا ۲ فوریه ۱۹۴۳ به طول انجامید. از این نبرد به عنوان یکی از طولانی ترین، مهلک ترین و سرنوشت سازترین نبردهای جنگ جهانی دوم و تمام تاریخ بشر یاد می کنند. شوروی تا این زمان، بخش هایی از خاکش را به نازی ها باخته بود و این شکست، شاید آن ها را به پایان راه شان در جنگ می رساند. سران شوروی می دانستند که زمان کمی برای شان باقی مانده پس هرچه در چنته داشتند به کار بردند. در نبرد استالینگراد هر مرد روسی که می توانست اسلحه در دست بگیرد، راهی جنگ شد و حتا زمانی که مهمات شان تمام شد، مبارزه تن به تن را آغاز کردند.

تپه مامایف با ارتفاع 103 متر، بلندترین نقطه در شهر استالینگراد (ولگوگراد کنونی) بود و در نتیجه، از اهمیت بالایی برای ارتش ششم آلمان نازی برخوردار بود؛ پس در تاریخ 13 سپتامبر 1942 آلمانی ها به استحکامات مامایف حمله کردند تا این تپه را صاحب شوند. در آن زمان این تپه توسط نیروهای ارتش 62 شوروی حفاظت می شد؛ اما در نهایت آلمانی ها موفق شدند این تپه را به چنگ آورند و زمانی که به تپه دسترسی پیدا کردند، بخش های مرکزی استالینگراد را به وسیله موقعیت استراتژیک خود به آتش کشیدند. اما مردان روس خاموش نماندند؛ در تاریخ 16 سپتامبر 1942، ده هزار تن از ارتش روسیه به تپه مامایف یورش بردند و آن را از آلمانی ها پس گرفتند. این تپه چنان اهمیتی در جنگ داشت که آلمانی ها گاهی در روز، 12 بار به آن حمله می کردند. حتا در تاریخ 27 سپتامبر همان سال، دوباره مالکیت نیمی از تپه به دست ارتش ششم آلمان افتاد. تپه مامایف از آن آلمانی ها بود تا اینکه در نهایت در تاریخ 26 ژانویه 1943 روس ها مجدد آن را تحت مالکیت خود در آوردند.

نبرد استالینگراد پس از 200 روز، با پیروزی شوروی به پایان رسید؛ انسان های بی شماری در این مبارزه جان باخته بودند و شهر زیر آتش و خون دفن شده بود؛ اما حالا تمامی متفقین، سپاسگزار روس ها و استقامت شان بودند و افرادی که خود را برای سرزمین شان فدا کردند، شایسته یادمانی در خور و چشمگیر؛ اما روسیه هنوز درگیر و دار جنگ بود و تا سال ها پس از جنگ نیز، باید خسارت های وارد شده را جبران می کرد؛ در نتیجه، فرصتی برایش نمانده بود تا یادبودی برای این مردان و زنان جان باخته در استالینگراد بسازد.

زمان می گذشت و شهر استالینگراد، دوباره به روزهای اوجش نزدیک می شد. باید یادبود شایسته شهیدان جنگی ساخته می شد. سرانجام، این کار آغاز شد و چه جایی بهتر از تپه مامایف برای زنده یاد نگه داشتن خاطره از دست رفتگان جنگی؟! مکانی که در جنگ نقش بسیار مهمی را ایفا کرده است و افراد بی شماری برای حفظش جان باخته اند. پس دولت روسیه بین سال های 1959 تا 1967 اقدام به ساخت پارک یادبودهای مامایف کورگان (Mamayev Kurgan) بر روی همین تپه کرد.

در حال حاضر بیش از 35 هزار نفر در زیر این پارک مدفون شده اند که همگی در نبرد استالینگراد کشته شده اند. از جمله این افراد، می توان به واسیلی چویکوف (Vasily Chuikov) اشاره کرد؛ کسی که رهبری نیروهای شوروی را در حین نبرد استالینگراد بر عهده داشت. او اولین ارتشبدی ست که خارج از شهر مسکو دفن شده است. یکی دیگر از افراد سرشناس که در این جا به خاک سپرده شده، واسیلی زایتسف (Vasily Zaytsev) نام دارد؛ او یکی از ماهرترین تک تیراندازهای ارتش سرخ بود که در طول خدمتش بیش از ۴۰۰ نفر از نظامیان ارتش آلمان نازی آلمان را کشت. او را یکی از نمادهای میهن پرستی در روسیه می دانند چرا که داوطلبانه به جنگ رفت و از هر آن چه در چنته داشت دریغ نکرد. جسد زایتسف را در سال 2006 در پارک یادبودها به خاک سپردند. 

اصلی ترین بخش این پارک زیبا، همان تندیس «مامایف» یا «سرزمین مادری فرا می خواند» است. مجسمه ای که در زمان ساختش، بلندترین سازه جهان لقب داشت. 

نکات شنیدنی درباره مجسمه

1- شمایل این تندیس، در حال حاضر به روی پرچم استان ولگوگراد و همچنین، بر روی لباس ارتش این استان، دیده می شود. 

2- برای رسیدن به نزدیکی این تندیس، باید 200 پله را طی کنید که نمایانگر تعداد روزهای نبرد استالینگراد هستند.

3- بر اساس برخی پیش بینی ها، ممکن است تندیس مامایف تا مدتی دیگر ریزش کند. بر اساس گفته ها، مامایف در سال 2008، به اندازه 222 میلی متر به سمت رودخانه ولگا کج شده بود؛ درحالی که بر اساس اندازه گیری های انجام شده این سازه حداکثر می تواند 260 میلی متر کج شود و پس از آن ریزش می کند. البته تاکنون تعمیرهایی بر روی تندیس صورت گرفته است و مسوولین مدعی اند که خطر رفع شده است؛ اما بازهم نگرانی هایی در رابطه با سلامت سازه وجود دارد.

4- در طول ساخت تندیس مامایف، نیاز بود تا بتن مورد نیاز برای ساخت مجسمه به سرعت تامین شود تا لایه ها خشک نشوند و اینگونه چسباندن شان به هم غیر ممکن شود. در نتیجه، ماشین هایی که برای ساخت مجسمه، بار حمل می کردند به صورت راه راه علامتگذاری شده بودند و لازم نبود این ماشین ها پشت چراغ قرمز بمانند و پلیس با آن ها کاری نداشت تا هرچه سریع تر بار لازم را برای ساخت مجسمه برسانند!

5- تندیس مامایف و پارک یادبودها در حال حاضر در فهرست پیشنهادی روسیه برای ثبت در میراث جهانی یونسکو قرار دارند.