تاج محل (به هندی: ताज महल) از پرآوازهترین بناهای جهان و آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر آگرا و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شدهاست و یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا بهشمار میرود.
این بنا به دستور شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به منظور یادبود همسر ایرانیاش بهنام ارجمند بانو بیگم مشهور به ممتاز محل که در سال ۱۶۳۲ یا ۱۶۳۱ میلادی در سفری جنگی بههنگام وضع حمل فوت کرد بنا شدهاست. خود شاهجهان نیز بعدتر در همانجا به خاک سپرده شد.
معماری این ساختمان ترکیبی از معماری ایرانی و معماری گورکانی است و در ساخت آن ۲۰٬۰۰۰ هنرمند به رهبری معمار ایرانی، احمد لاهوری و برادرش حمید لاهوری شرکت داشتهاند. در برخی متون نیز از عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی طغرانویس، نام برده شدهاست که گویا خوشنویسی کتیبههای در و دیوارهای تاج محل به امانت خان واگذار شده بودهاست.
آغاز ساخت تاج محل سال ۱۶۳۲ میلادی (۱۰۴۲ خورشیدی) بوده و در سال ۱۶۴۷ میلادی (۱۰۵۷ خورشیدی) تکمیل شدهاست. برای ساخت این بنا در زمان خود ۳۲ میلیون روپیه هزینه شدهاست. این مبلغ امروزه برابر با ۵۲٫۸ میلیارد روپیه هند و ۸۲۷ میلیون دلار آمریکاست. تاج محل در سال ۱۹۸۳ در لیست میراث جهانی یونسکو با عنوان «جواهر هنر اسلامی در هند و یکی از شاهکارهای تحسین شده میراث جهانی» به ثبت رسید.
زیباترین ویژگی تاج محل، گنبد مرمری آن است که مقبره را میپوشاند. این گنبد تقریباً ۳۵ متر (۱۱۵ فوت) ارتفاع دارد که از لحاظ اندازه، مشابه بنای اصلی است. به دلیل شکل خاص، این گنبد اغلب از نوع گنبد پیازی یا گواوایی شناخته میشود. بالای گنبد با طرح لالهٔ مردابی تزیین شده که در بهچشمآمدن ارتفاع آن هم نقش دارد. چهار چتری گنبدیشکل کوچکتر و با معماری گنبد پیازی هم در گوشههای گنبد قرار گرفته که آن را برجستهتر میکند. گنبد کمی نامتقارن است.پایههای ستوندار آن به بام مقبره باز شده و نور محیط داخلی آن را فراهم میکنند. گلدستهها از لبهٔ دیوارهای پایهای گسترش یافته و جلبتوجه بصری ارتفاع گنبد را بیشتر میکنند. نقشمایهٔ لالهٔ مردابی روی چتریها و گلدستهها تکرار شدهاست.گنبد و چتریها با میلههای تزیینی طلاکاریشده همراهند که با نقوش تزیینی ایرانی و هندی ترکیب شدهاست.
گیوین هامبلی، نویسنده کتاب «شهرهای هندوستان گورکانی»، مینویسد که ریشههای ایرانی تاج محل، نخستین و پایدارترین برداشتی خواهد بود که یک دانشپژوه رشته معماری اسلامی با دیدن این بنای یادبود حاصل میکند. به نظر او، تاج محل یک نمونه از معماری صفوی است و در واقع، نمایانگر حد اعلای نبوغ ایرانی در هنر معماری در خاک هند است.